Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh đã khẳng định trong Hội nghị triển khai công tác Lập Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (ngày 21/7/2023): “Đây là cơ hội hiếm để mỗi chúng ta cống hiến cho Hà Nội trong xây dựng, hoàn thiện bộ ba thể chế có tầm ảnh hưởng lâu dài, định hình cho sự phát triển của Thủ đô trong tương lai”.
Đến thời điểm này, nhiệm vụ lập Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã đi được hơn nửa hành trình với sự vào cuộc tâm huyết và trách nhiệm của cả hệ thống chính trị Thành phố, đặc biệt là UBND Thành phố Hà Nội - cơ quan tổ chức lập Quy hoạch, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội - đơn vị lập Quy hoạch và sự đóng góp trí tuệ, tâm sức của các chuyên gia, nhà khoa học gắn bó với Thủ đô.
Chuyên đề “Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050: Hoạch định sự phát triển của Thủ đô trong tương lai” với sự tham gia của các nhà quản lý, nhà khoa học Thủ đô Hà Nội sẽ điểm lại quá trình lập Quy hoạch Thủ đô Hà Nội với quan điểm: Văn hóa và con người Thủ đô là nền tảng, nguồn lực, động lực của sự phát triển. Trong đó, các đề xuất, dự báo của nhà quản lý, chuyên gia, nhà khoa học đưa ra thực sự là những gợi ý quan trọng và hữu hiệu đối với quá trình lập Quy hoạch Thủ đô Hà Nội, cũng như quá trình triển khai thực hiện quy hoạch sau này.
 |
| |
Năm 2023, thành phố Hà Nội khẩn trương, quyết liệt triển khai tổ chức xây dựng đồng thời 03 công việc quan trọng nhằm cụ thể hóa chủ trương mang tính chiến lược của Trung ương, đặc biệt là Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 05/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và các văn kiện quan trọng khác. Đó là: (1) Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, (2) Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, (3) Phối hợp xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi) nhằm tạo lập thể chế phát triển đồng bộ, vượt trội, đặc thù và thực hiện các giải pháp, cơ chế, chính sách nhằm khai thác, huy động và sử dụng các nguồn lực, động lực mới để xây dựng và phát triển Thủ đô.
Trong đó, Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch Thủ đô), được lập theo Luật Quy hoạch năm 2017, nhằm sắp xếp, phân bố không gian phát triển các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh gắn với phát triển kết cấu hạ tầng, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường để khai thác, huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực phát triển Thủ đô “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”.
Việc nghiên cứu lập quy hoạch được quy định và yêu cầu triển khai theo phương pháp “tích hợp quy hoạch” - là phương pháp tiếp cận tổng hợp và phối hợp đồng bộ giữa các ngành, lĩnh vực có liên quan đến kết cấu hạ tầng, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường trong việc lập quy hoạch trên một phạm vi lãnh thổ xác định nhằm đạt được mục tiêu phát triển cân đối, hài hòa, hiệu quả và bền vững. Đây là nhiệm vụ rất khó, lần đầu tiên được triển khai, trong khi thời gian yêu cầu gấp, đòi hỏi phải có tư duy mới, những phương pháp, cách làm sáng tạo của các cấp, các ngành Thành phố; nhiều nội dung quan trọng của Quy hoạch đã được các chuyên gia, nhà khoa học, cơ quan lập Quy hoạch, Liên danh tư vấn lập Quy hoạch Thủ đô phối hợp nghiên cứu, đề xuất.
Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ phê duyệt nhiệm vụ lập Quy hoạch Thủ đô Hà Nội, Thành phố đã tập trung chỉ đạo quyết liệt cơ quan lập Quy hoạch (Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội), các đơn vị thuộc Thành phố tổ chức nghiên cứu, lập quy hoạch. Đến nay, đã cơ bản hoàn thành Quy hoạch với sự tham gia đóng góp công sức, tâm huyết, trí tuệ và tình cảm của Liên danh tư vấn, các cơ quan nghiên cứu, các trường đại học, các tổ chức trong nước và quốc tế, đặc biệt là các nhà khoa học, chuyên gia, đội ngũ trí thức hàng đầu của Thủ đô và cả nước
UBND Thành phố chỉ đạo Viện nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội phối hợp các chuyên gia xây dựng Đề cương định hướng, trình Ban Chấp hành Đảng bộ Thành phố thông qua với các nội dung cụ thể hoá các chủ trương, định hướng chiến lược trong Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 05/5/2022 và các Nghị quyết của Trung ương, Quốc hội, Chính phủ. Đề cương định hướng là cơ sở để các cấp, các ngành căn cứ tiến hành các bước chuẩn bị công tác lập quy hoạch, là đầu bài đặt ra để tham vấn các tổ chức nghiên cứu, các chuyên gia, các nhà khoa học gợi ý cho công tác lập Quy hoạch và để tư vấn làm cơ sở xây dựng báo cáo Quy hoạch.
Lãnh đạo UBND Thành phố đã chủ trì và chỉ đạo tổ chức hơn 70 cuộc họp triển khai công tác chuẩn bị lập quy hoạch Thủ đô; tổ chức gần 50 buổi hội thảo, tọa đàm, làm việc với các chuyên gia, nhà khoa học, một số tổ chức quốc tế (nhiều buổi làm việc chuyên môn sâu) với mục đích tham vấn các ý tưởng, quan điểm, mục tiêu, định hướng trọng tâm, cách làm để lập Quy hoạch Thủ đô. Trong đó, nổi bật là Hội thảo “Phát huy các giá trị và nguồn lực văn hóa xây dựng Thủ đô “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại” được tổ chức tháng 3/2023, thu hút sự tham gia của hơn 300 chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước, nhằm nhận diện rõ và sâu sắc hơn nữa các giá trị, nguồn lực văn hóa Thăng Long - Hà Nội, phục vụ xây dựng và phát triển Thủ đô, theo tinh thần Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị. Kết quả của hội thảo là nguồn tài liệu vô cùng quý giá để lập Quy hoạch Thủ đô, triển khai các hoạt động phát triển văn hoá nói chung, công nghiệp văn hoá nói riêng của Thủ đô. Đặc biệt, các chuyên gia, nhà khoa học đã gợi ý về triết lý phát triển Thủ đô, cụ thể hoá nội hàm “văn hiến - văn minh - hiện đại”, làm kim chỉ nam cho các nội dung được quy hoạch trong Quy hoạch Thủ đô.
Cơ quan lập Quy hoạch đã lựa chọn được Liên danh tư vấn lập Quy hoạch Thủ đô gồm 7 thành viên chính là các viện nghiên cứu, trường đại học đầu ngành; đã cùng Liên danh tư vấn phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành, UBND các quận, huyện, thị xã, các chuyên gia, nhà khoa học nghiên cứu, đề xuất các nội dung lập Quy hoạch Thủ đô. Các cơ quan của Thành phố đã có các đợt khảo sát, học tập kinh nghiệm lập Quy hoạch các tỉnh đi trước trong Vùng; trao đổi các nội dung hợp tác phát triển Vùng với các tỉnh và cơ quan tư vấn lập Quy hoạch Vùng Đồng bằng sông Hồng để cập nhật các nội dung hợp tác vùng vào Quy hoạch; trong đó đặc biệt, các cơ quan của Hà Nội đã có các cuộc họp, thống nhất việc khớp nối hạ tầng giao thông với các tỉnh lân cận để đưa vào Quy hoạch Thủ đô và Quy hoạch các địa phương, đảm bảo đồng bộ, thống nhất.
Thành phố Hà Nội tổ chức xin ý kiến 21 Bộ, cơ quan ngang Bộ; 13 tỉnh, thành phố trong vùng Thủ đô và vùng Đồng bằng sông Hồng; các chuyên gia, nhà khoa học và xin ý kiến rộng rãi các tổ chức, cá nhân, cộng đồng dân cư đối với hồ sơ Quy hoạch Thủ đô trên website của cơ quan lập Quy hoạch Thủ đô.
Trong quá trình lập Quy hoạch Thủ đô Hà Nội, các chuyên gia, nhà khoa học, các liên danh tư vấn đều thống nhất xác định 10 nguyên tắc tổ chức lập quy hoạch, đó là:
(1) Cụ thể hóa những tư tưởng, quan điểm chỉ đạo trong các Nghị quyết của Trung ương, đặc biệt là Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 05/05/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045, Nghị quyết số số 06-NQ/TW, Nghị quyết số 30-NQ/TW bảo đảm phù hợp, thống nhất, đồng bộ với mục tiêu, định hướng của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đất nước thời kỳ 2021-2030, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm của cả nước, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và phát triển bền vững, các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên và phù hợp với quy hoạch cấp quốc gia theo quy định của pháp luật về quy hoạch.
(2) Đảm bảo tính tổng thể, thống nhất, tính đại diện và toàn diện giữa các ngành trên địa bàn; phát triển hài hòa các địa bàn quận huyện, các khu vực lãnh thổ trên địa bàn Thủ đô; phù hợp với khả năng cân đối, huy động các nguồn lực phát triển.
(3) Tận dụng tối đa các lợi thế về địa chính trị, kinh tế, khoa học công nghệ và xu hướng phát triển thời đại, tạo ra sự đột phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh củ Thủ đô dựa chủ yếu vào nguồn nhân lực chất lượng cao, yếu tố đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ.
(4) Kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế nhanh, bền vững với phát triển văn hóa, con người, bảo vệ môi trường; bảo đảm quốc phòng, an ninh, ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội; bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao mức sống của người dân; bảo vệ môi trường sinh thái, thích ứng với biến đổi khí hậu.
(5) Nghiên cứu lập Quy hoạch Thủ đô gắn liền với liên kết phát triển vùng, đảm bảo tính thống nhất, liên kết phát triển, nhất là trong một số lĩnh vực: phát triển kết cấu hạ tầng, bảo vệ môi trường, phát triển du lịch, khoa học công nghệ, nguồn nhân lực và chăm sóc sức khỏe nhân dân.
(6) Quy hoạch Thủ đô được nghiên cứu theo nguyên tắc “rõ các quan điểm, mục tiêu” trong tầm nhìn, “động, mở, thông minh” trong triển khai các giải pháp.
(7) Quy hoạch Thủ đô được tổ chức nghiên cứu theo phương châm “đồng hành cùng tham gia giữa các bên”, “3 lên - 3 xuống”. Đặc biệt là sự tham gia, xin ý kiến tham vấn của các chuyên gia, nhà khoa học hàng đầu, các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Ý kiến của các bộ, ngành Trung ương, các quận, huyện, thị xã, MTTQ Việt Nam, cộng đồng dân cư.
(8) Quy hoạch Thủ đô được nghiên cứu theo nguyên tắc phù hợp với quy luật của tự nhiên (thuận thiên), phù hợp với các quy luật của kinh tế thị trường, phù hợp với nhu cầu của người dân, lấy con người làm trung tâm, “vì con người trong hệ sinh thái” làm mục tiêu và động lực cho sự phát triển Thủ đô.
(9) Các chuyên gia, nhà khoa học đều cho rằng Quy hoạch Thủ đô là một quá trình, không phải là sản phẩm cuối cùng, sau khi quy hoạch được phê duyệt, cần triển khai các kế hoạch hành động theo từng phân kỳ thời gian và lựa chọn các ưu tiên chiến lược để triển khai thực hiện.
(10) Tầm nhìn quy hoạch tối thiểu 20 năm theo quy định, các định hướng chiến lược và khát vọng phải thể hiện quá trình phát triển Thủ đô trong tương lai xa hơn (50 năm).
Trong quá trình lập Quy hoạch Thủ đô, các chuyên gia, nhà khoa học đã gợi ý xác định triết lý phát triển, xác định nội hàm của “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”, làm căn cứ xây dựng các phương án phát triển, phương án phân bổ không gian nhằm xây dựng được Thủ đô “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”, đó là: (1) 4 nội dung cụ thể hóa nội hàm của Thủ đô “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại” vào Quy hoạch Thủ đô gồm: 6 yếu tố biểu hiện bản sắc của văn hoá, 2 yếu tố biểu hiện văn hiến; 4 yếu tố biểu hiện văn minh và 4 yếu tố biểu hiện sự hiện đại của Thăng Long - Hà Nội. (2) 8 đặc trưng của Thủ đô “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”, Thủ đô Di sản, “Thành phố Vì hoà bình”, “Thành phố sáng tạo” là: “Kết nối toàn cầu - Thanh lịch hào hoa - Phát triển hài hòa - Thanh bình thịnh vượng - Chính quyền phục vụ - Doanh nghiệp cống hiến - Xã hội niềm tin - Người dân hạnh phúc”.
5 nội dung về quan điểm phát triển theo yêu cầu của Luật Thủ đô, bao gồm các quan điểm phát triển chung, quan điểm về tổ chức, sắp xếp không gian các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, phát triển kết cấu hạ tầng, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường. Trong đó nhấn mạnh những quan điểm về vai trò Thủ đô tạo sức lan tỏa để thúc đẩy vùng đồng bằng Sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, vùng Thủ đô và cả nước cùng phát triển; Phát triển bao trùm, nhanh và bền vững, dựa trên 3 chuyển đổi: chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn; xác định “Văn hóa, con người vừa là mục tiêu, vừa là nền tảng, nguồn lực, động lực để phát triển Thủ đô”; Sông Hồng là trục xanh, cảnh quan trung tâm của Thủ đô; phát triển bền vững trên nguyên tắc “thuận tự nhiên”, hướng đến mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng không đến năm 2050..
Về tổ chức không gian, các phương án quy hoạch được tập trung theo 5 tuyến hành lang và vành đai kinh tế, gắn với 5 trục phát triển; đồng thời “Chú trọng phát triển 5 loại hình không gian: không gian trên cao, không gian ngầm, không gian số, không gian văn hoá, không gian công cộng”.
5 trụ cột phát triển Thủ đô được chuyên gia, Liên danh tư vấn đề xuất: (i) Văn hóa, con người và di sản; (ii) 3 chuyển đổi (chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn); (iii) Hạ tầng đồng bộ, giao thông hiện đại, có tính kết nối cao; (iv) Xã hội số, kinh tế số, đô thị thông minh; (v) Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Các chuyên gia, Liên danh tư vấn đã nghiên cứu, đề xuất các khâu đột phá, động lực, nhiệm vụ trọng tâm phát triển Thủ đô như sau:
(1) 4 đột phá phát triển: (i) Đột phá về đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại và kết nối; (ii) Đột phá về thể chế và quản trị; (iii) Đột phá về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và khai thác tài nguyên nhân văn; (iv) Đột phá về đô thị, môi trường và cảnh quan. Trong đó, đột phá về hạ tầng giao thông, đặc biệt là đường sắt đô thị được các chuyên gia gợi ý là đột phá cụ thể cần ưu tiên hàng đầu.
(2) 5 động lực phát triển Thủ đô: (i) Các tuyến vành đai 4,5 và không gian ngầm tạo ra các không gian phát triển mới; (ii) Trục sông Hồng và 2 thành phố trực thuộc Thủ đô; (iii) Văn hóa - sáng tạo và con người vừa là mục tiêu, vừa là nền tảng, nguồn lực, động lực phát triển Thủ đô; (iv) Hình thành 2 nguồn tài nguyên: tài nguyên nhân văn, tài nguyên số và 2 không gian: không gian văn hóa – sáng tạo và không gian số; (v) Trung tâm lớn, hàng đầu về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, đào tạo, nghiên cứu và cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho cả nước, khu vực và thế giới.
(3) 6 nhiệm vụ trọng tâm: (i) Bảo vệ môi trường; (ii) Giao thông, phát triển đô thị, nông thôn; (iii) Kinh tế; (iv) Văn hóa xã hội; (v) An ninh, an toàn; (vi) Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, nguồn nhân lực chất lượng cao.
Trong đó, các nhiệm vụ về môi trường là nhiệm cấp bách (Giải quyết triệt để ô nhiễm các dòng sông, làm sống lại hình ảnh dòng sông; xử lý ô nhiễm môi trường không khí).
Cho đến thời điểm này, có thể bước đầu đánh giá công tác tổ chức lập Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã đạt được nhiều kết quả tốt. Trong 6 tháng đầu năm 2024, UBND Thành phố sẽ tiếp tục chỉ đạo Viện nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội tiếp thu hoàn thiện, khẩn trương triển khai các bước thẩm định, xin ý kiến các cấp theo Luật Quy hoạch, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt./.
Thực hiện: TS.Lê Ngọc Anh