Mỗi năm, Việt Nam cần đến hàng triệu m2 nhà ở, riêng Thừa Thiên Huế cũng cần đến cả chục ngàn m2. Tuy nhiên không phải ai cũng có điều kiện mua đất mua nhà ở nên cần một chính sách hỗ trợ từ Nhà nước. Có thể tóm tắt chính sách của Nhà nước như sau: khi xây dựng nhà ở xã hội, đơn vị (chủ đầu tư) sẽ nhận được một số ưu đãi. Đối tượng được mua nhà ở xã hội cũng phải tuân thủ một số điều kiện, trong đó có điều kiện khó khăn về nhà ở và cũng hưởng được một số chính sách ưu đãi, như được vay vốn trả góp với thời hạn dài…

Chung cư thu nhập thấp Vicoland Huế có khá nhiều ô tô. Ảnh: T.H

Nhưng lạ lắm! Không hiểu tại sao, ở Việt Nam ta mỗi chính sách có sự ưu đãi nào đó ra đời thì thường là có sự lạm dụng. Ví dụ như các dự án BOT đường bộ mà dư luận đã nói nhiều trong thời gian qua...

Đối tượng được hưởng ưu đã từ chính sách nhà ở xã hội, theo Luật Nhà ở, tại điều 49 thì có 10 đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở, trong đó có  đối tượng là: hộ gia đình nghèo và cận nghèo tại khu vực đô thị; cán bộ công chức, viên chức… Những đối tượng nêu trên chưa có nhà ở và thu nhập không đến mức phải đóng thuế thu nhập cá nhân…

Đã có những ưu đãi thì có những ràng buộc của pháp luật. Ví dụ pháp luật quy định, người mua nhà ở xã hội không được phép chuyển nhượng nhà ở dưới mọi hình thức trong thời gian tối thiểu là 5 năm, kể từ thời điểm trả hết tiền mua theo hợp đồng đã ký với bên bán; chỉ được phép bán lại, thế chấp hoặc cho thuê sau khi được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai.

Kể từ thời điểm người mua, thuê mua nhà ở xã hội được phép bán nhà ở xã hội cho các đối tượng có nhu cầu thì ngoài các khoản phải nộp khi thực hiện bán nhà ở theo quy định của pháp luật, bên bán căn hộ nhà chung cư phải nộp cho Nhà nước 50% giá trị tiền sử dụng đất được phân bổ cho căn hộ đó. Trường hợp bán nhà ở xã hội thấp tầng liền kề phải nộp 100% tiền sử dụng đất, tính theo giá đất do UBND cấp tỉnh ban hành tại thời điểm bán nhà ở.

Trên “lý thuyết” là vậy nhưng trong thực tế không hề diễn ra như vậy. Ở Huế, có một số khu nhà ở xã hội có thể bị lạm dụng chính sách, như người mua sang nhượng không đúng quy định - về thời thời gian tối thiểu được chuyển nhượng. Không giao dịch chính thống được thì họ “giao dịch ngầm”; “thỏa thuận bằng giấy viết tay”. Đã có không ít “thông in vỉa hè” là nhiều căn hộ ở một khu nhà ở xã hội người mua trong quá trình xây dựng chưa xong đã chuyển nhượng lại lời mấy chục %...! Mục tiêu của nhà ở xã hội là hướng đến người thu nhập thấp, khó khăn về nhà ở nhưng thực tế, quan sát bằng mắt thường về phương tiện đi lại, chúng ta thấy những người ở đây có khi “còn giàu” hơn nhiều đối tượng khác.

Cần một sự kiểm tra về các khu nhà ở xã hội trên địa bàn tỉnh để chấn chỉnh những sai sót nếu có để chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội phải được đi đến đúng đối tượng; ý nghĩa nhân văn của chính sách này phải được thực thi toàn vẹn.

Nếu có một cuộc kiểm tra, theo người viết bài này kiểm tra ở các khía cạnh sau: Xem xét các đối tượng mua và ở nhà ở xã hội có đúng đối tượng không? Có hình thức chuyển nhượng, cho thuê nào trái quy định? Nếu có thì trách nhiệm của đơn vị quản lý như thế nào?

Chủ đầu tư nhà ở xã hội, mặc nhiên đã hưởng chính sách ưu đãi, trong đó có ưu đãi về thuế quyền sử dụng đất. Đã hưởng ưu đãi như vậy thì, ngoài cơ quan quản lý, nhà đầu từ phải có trách nhiệm bán nhà đúng đối tượng. Nếu không, sự ưu đãi cho nhà đầu tư cũng không còn có ý nghĩa xã hội.

Nguyên Lê