Tuần trước, 194 quốc gia thành viên của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đồng ý sẽ bắt đầu đàm phán về dự thảo hiệp ước đại dịch vào tháng 2/2023, nhằm ứng phó tốt hơn với các mối đe dọa trong tương lai.

Trong khi đó, ban điều hành Quỹ ứng phó đại dịch - do Ngân hàng Thế giới (World Bank) chủ trì và được G20 triển khai vào tháng trước, cho biết đang chuẩn bị cho vòng tài trợ đầu tiên với tổng số tiền cam kết hiện lên đến 1,6 tỷ USD.

Một nỗ lực khác đang được dẫn dắt bởi Liên minh Đổi mới sáng tạo sẵn sàng cho Dịch bệnh (CEPI) là một kế hoạch 5 năm trị giá 3,5 tỷ USD có tên gọi “Sứ mệnh 100 ngày”. Theo đó, CEPI đặt mục tiêu phát triển một loại vaccine mới chống lại “Bệnh X” tiềm ẩn (tức một loại bệnh bất kỳ trong tương lai) trong vòng 100 ngày kể từ khi WHO xác định đó là mối  đại dịch.

Giám đốc điều hành của CEPI - ông Richard Hatchett nói rằng quỹ này vẫn còn thiếu khoảng 800 triệu USD so với mục tiêu huy động, và kêu gọi các nhà hoạch định chính sách toàn cầu không được lơ là trong việc chuẩn bị cho các đại dịch trong tương lai khi vẫn đang “tập trung vào nhiều cuộc khủng hoảng trước mắt”.

Kế hoạch của CEPI cũng bao gồm việc kết nối các viện nghiên cứu khác nhau để tập trung vào việc chuẩn bị cho đại dịch, như Cơ quan nghiên cứu và phát triển Y sinh tiên tiến (BARDA) của Mỹ, Cơ quan Phòng ngừa và Ứng phó khẩn cấp y tế châu Âu (HERA), v.v…

Ông Hatchett cho rằng với sự phối hợp giữa các tổ chức, “chúng ta có thể cùng nhau thúc đẩy sự chuẩn bị trên quy mô toàn cầu một cách nhanh chóng, nhất là về các biện pháp đối phó”. Một trong những biện pháp đó là nhanh chóng phát triển các loại thuốc mới để điều trị “Bệnh X”.

Cuối tháng 8 vừa qua, doanh nhân gốc Canada Geoffrey Cumming đã quyên góp 250 triệu AUD (khoảng 167,32 triệu USD) để thành lập một trung tâm ở thành phố Melbourne của Australia nhằm hướng tới mục tiêu đó.

Lãnh đạo Trung tâm Điều trị Đại dịch Toàn cầu Cumming cho biết trung tâm sẽ hướng tới phát triển các công nghệ nền tảng có thể được cập nhật nhanh chóng để sớm phát hiện các mầm bệnh mới, tương tự như những gì đã được thực hiện với vaccine mRNA để đối phó với virus SARS-CoV-2.

Giới chuyên gia cho rằng, một yếu tố quyết định khác trong việc đối phó với dịch bệnh là đảm bảo mọi người được tiếp cận các phương pháp xét nghiệm sớm nhất có thể.

Tổ chức phi lợi nhuận FIND, liên minh toàn cầu về chẩn đoán, đã làm việc với WHO để đưa các xét nghiệm COVID đến các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình.

Tuy nhiên, vì Cepi không đạt được mục tiêu đề ra trong năm nay nên công tác chẩn đoán và xét nghiệm của FIND bị ảnh hưởng, Giám đốc điều hành William Rodriguez của FIND nói với hãng tin AFP. Theo ông Rodriguez, thế giới hiện vẫn chưa làm đủ để chuẩn bị cho đại dịch tiếp theo, xét từ góc độ tài nguyên.

Các mối đe doạ tiềm ẩn

Được biết, WHO hiện đang cập nhật danh sách các “mầm bệnh ưu tiên”, trong đó liệt kê những virus hàng đầu có nguy cơ gây ra mối đe dọa đại dịch tiếp theo. Một số loại virus tiềm ẩn nguy cơ bùng phát cao nhất sẽ bao gồm virus corona, virus cúm, virus Ebola và Zika…

Bà Jennifer Nuzzo, Giám đốc sáng lập của Trung tâm Đại dịch tại Đại học Brown (Mỹ) cho biết “mỗi loại virus này có thể chỉ cần phát triển một vài đột biến” là có thể lây lan vượt quá giới hạn hiện tại.

Các mối đe dọa tiềm ẩn khác bao gồm virus Marburg và các họ arenavirus và paramyxovirus - cũng như nguy cơ lây nhiễm các bệnh mới chưa biết từ động vật sang người.

Đề cập đến việc triển khai các loại vaccine trong tương lai, bà Nuzzo cho rằng điều đáng lo ngại không phải là vấn đề khoa học mà là quá trình sản xuất.

“Theo tôi, bi kịch của COVID là sự phân phối vaccine không đồng đều trong khi chúng có sẵn”, Giám đốc điều hành CEPI Hatchett nhận định, đồng thời nói thêm rằng sự bất bình đẳng này “đã kéo dài đại dịch và có thể dẫn đến sự lan truyền của các biến thể”.

Nhiều chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng, đối với đại dịch tiếp theo, các khu vực như Châu Phi, Nam Mỹ, Nam Á và Trung Đông trong tương lai phải có khả năng tiếp cận và sản xuất vaccine, cũng như phương pháp điều trị một cách công bằng hơn.

Trong khi đó, một số tổ chức phi lợi nhuận cho rằng, bất kỳ một hiệp ước đại dịch nào cũng nên cam kết tự động từ bỏ các quy tắc sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm cần thiết để đối phó với mối đe dọa sức khỏe, đồng thời việc chia sẻ công nghệ và các bí quyết cần thiết cho các nước đang phát triển để sản xuất các công nghệ y tế cũng rất quan trọng.

TỐ QUYÊN (Lược dịch từ AFP)