Ảnh minh họa: AFP/TTXVN
Đó là những tiến bộ trong lĩnh vực năng lượng về tăng tốc tiếp cận điện khí hóa nông thôn, nhanh chóng cung cấp các hệ thống lưới điện quốc gia quy mô lớn, huy động thành công các nguồn tài nguyên bản địa, từng bước áp dụng công nghệ mới và tỷ lệ năng lượng tái tạo trong hỗn hợp năng lượng.
Tuy nhiên, ông Han Phoumin nhận định, bối cảnh năng lượng của ASEAN trong tương lai sẽ dựa vào các hành động, chính sách và đầu tư của ngày hôm nay để chuyển đổi hệ thống năng lượng dựa trên nhiên liệu hóa thạch đang chiếm ưu thế hiện nay sang một hệ thống năng lượng sạch hơn.
Giữa lúc thế giới đang tập trung vào việc kiểm soát sự lây lan của đại dịch COVID-19, các biện pháp chính sách sẽ có nhiều kết quả khác nhau, liên quan đến thời điểm thích hợp khác nhau để mở cửa trở lại một phần hoặc toàn bộ nền kinh tế, nhằm làm giảm tác động kinh tế cũng như mang lại việc làm và đảm bảo thị trường mạnh mẽ.
Những gì chúng ta biết là đại dịch COVID-19 đã đẩy nền kinh tế thế giới vào một cuộc suy thoái, trong đó tăng trưởng toàn cầu được dự báo sẽ giảm -4,9% và tăng trưởng của ASEAN-5 (bao gồm Singapore, Malaysia, Indonesia, Philippines và Thái Lan) được dự báo sẽ giảm -1,3% trong năm 2020.
Nhu cầu năng lượng toàn cầu được dự báo sẽ thu hẹp 6% vào năm 2020, so với năm 2019. Tuy nhiên, các quốc gia đang trải qua các biện pháp đóng cửa một phần hoặc toàn bộ có thể chứng kiến nhu cầu năng lượng giảm lên tới 18-25% trong năm 2020. Nhu cầu dầu mỏ toàn cầu cũng được dự báo sẽ giảm 8 triệu thùng mỗi ngày trong năm nay. Qua đó, lượng khí thải carbon dioxide (CO2) toàn cầu cũng dự kiến giảm 8% vào năm 2020, so với mức được ghi nhận trong năm 2019.
Cuộc khủng hoảng đã khiến 300 triệu việc làm đối mặt với rủi ro trên toàn cầu, trong đó 3,2 triệu việc làm trong tổng số 40 triệu việc làm trong lĩnh vực năng lượng có thể đã bị mất đi. Nhiều triệu việc làm trong lĩnh vực phi chính thức đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng và hàng triệu người có thể đã rơi xuống dưới mức nghèo khổ.
Trong cuộc khủng hoảng đại dịch, một số quốc gia trong ASEAN vốn đã phải đối mặt với thách thức về nợ quốc gia ngày càng tăng hoặc nguồn tiết kiệm quốc gia cạn kiệt do cần phải chi tiêu nhiều hơn để bảo vệ mạng sống, hạnh phúc và cần có một gói kích thích thích hợp để giải cứu nền kinh tế.
Phục hồi mạnh mẽ
Nếu không có các gói kích thích kinh tế phù hợp, sự phục hồi kinh tế sẽ diễn ra chậm và tác động sẽ rất lớn. Tuy nhiên, khi thời kỳ hậu COVID-19 bắt đầu, nhu cầu năng lượng cũng như khí thải, được dự báo sẽ tăng trở lại mạnh mẽ.
Hiện nay, hầu hết thế giới bao gồm các quốc gia thành viên ASEAN phải đối mặt với những thách thức to lớn đối với viễn cảnh năng lượng trong tương lai của họ. Quá trình chuyển đổi năng lượng phải tuân theo một kiến trúc mới bao gồm chính sách và công nghệ hợp lý để đảm bảo sự tiếp cận năng lượng với khả năng chi trả, an ninh năng lượng và tính bền vững năng lượng.
Do đó, tất cả các quyết định và biện pháp chính sách năng lượng sẽ cần được cân nhắc trước những rủi ro về chi phí năng lượng cao hơn, khả năng chi trả và an ninh năng lượng có thể xảy ra trong một thế giới hậu COVID-19.
Với tỷ lệ nhiên liệu hóa thạch cao (80% tỷ lệ là dầu mỏ, than và khí tự nhiên) trong hỗn hợp năng lượng hiện tại của ASEAN, việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch thông qua việc triển khai các công nghệ sạch là điều không thể thiếu. Hơn nữa, khí tự nhiên cần được thúc đẩy như một loại nhiên liệu chuyển tiếp trong ASEAN.
Năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng và hydro tái tạo cần được đẩy mạnh cùng với việc áp dụng các công nghệ sạch trong trung hạn đến dài hạn. Mặc dù chúng bao gồm những nguồn năng lượng dồi dào nhất trong ASEAN, năng lượng mặt trời và gió "không liên tục" cho đến nay đã đóng góp một lượng "không đáng kể" (2,4% trong năm 2020) vào hỗn hợp năng lượng.
Tất nhiên, cần phải cải cách trong lĩnh vực năng lượng, đặc biệt là thị trường điện. Cần có sự cạnh tranh mở cửa hơn trong tất cả các lĩnh vực của thị trường điện như sản xuất, truyền tải và phân phối.
Thị trường điện tương lai
Sẽ cần cải cách hơn nữa các quy tắc và thủ tục để cho phép những công nghệ tiên tiến và cạnh tranh hơn tham gia vào thị phần năng lượng hỗn hợp, thay vì sử dụng các quy tắc và thủ tục cũ hỗ trợ cho nhiên liệu truyền thống. Thị trường điện trong tương lai sẽ cần chuyển từ mô hình lai "một người mua" sang cạnh tranh toàn thị trường. Theo cách này, cải cách điện sẽ thu hút đầu tư nước ngoài để hiện đại hóa cơ sở hạ tầng điện bao gồm các hệ thống điện hiệu quả hơn và loại bỏ dần các công nghệ và phát điện kém hiệu quả.
Để có khả năng phục hồi nhanh năng lượng trong một thế giới hậu COVID-19, cơ sở hạ tầng năng lượng chất lượng sẽ cần được thúc đẩy và áp dụng ở ASEAN, bởi điều đó sẽ đảm bảo tăng trưởng bao trùm mang lại sự hài hòa cho con người, sự phát triển và bền vững môi trường.
Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo ASEAN nên xem tác động của COVID-19 và giai đoạn giá dầu thấp là một cơ hội để thực hiện các cải cách chính sách năng lượng nghiêm túc như trợ cấp nhiên liệu hóa thạch. Các nền kinh tế đang phát triển cần tiếp cận với sự hỗ trợ của quốc tế để đảm bảo các gói kích thích phục hồi kinh tế xanh quốc gia là đủ để có tác động lâu dài trong việc làm giảm phát thải.
Trong khi COVID-19 trì hoãn nhiều dự án cơ sở hạ tầng liên quan đến năng lượng, các quốc gia cần phải xem xét lại những chính sách năng lượng của họ để đảm bảo các chính sách hậu COVID-19 sẽ thu hút sự đầu tư lâu dài và bền vững đối với các công nghệ năng lượng sạch, những nguồn nhiên liệu sạch mới như hydro xanh và năng lượng tái tạo.
Các chính sách cần thiết khác để thu hút đầu tư nước ngoài vào năng lượng tái tạo và những công nghệ sạch bao gồm ưu đãi chính sách tài khóa, giảm rào cản thị trường và gánh nặng quy định, và các chính sách giảm chi phí đầu tư trả trước, thông qua trợ cấp và sự bảo đảm của Chính phủ để các khoản đầu tư khả thi hơn với rủi ro thấp hơn.
Lê Thảo (Lược dịch từ The ASEAN Post)