Nhiều người cho rằng 2018 là năm tồi tệ khi cùng lúc xảy ra nhiều sự kiện không vui, từ tác động ngày càng tăng của biến đổi khí hậu, bất ổn chính trị đến xung đột bạo lực, làn sóng tị nạn...

Mặt trời yếu ớt

Dù vậy, vẫn còn không ít thời điểm tồi tệ trong lịch sử nhân loại. Một số ý kiến cho rằng năm tồi tệ nhất từ trước đến giờ là 1347, thời điểm đại dịch "Cái chết đen" bùng phát ở châu Âu hoặc năm 1918, thời điểm bắt đầu đại dịch cúm giết đến 100 triệu người. Thời điểm đen tối khác là bất kỳ năm nào trong giai đoạn 1941-1945, xảy ra cuộc tàn sát người Do Thái.

Tuy nhiên, theo một cuộc nghiên cứu mới, năm khủng khiếp nhất lịch sử hóa ra lại là thời điểm không nhiều người nghĩ đến. Đó là năm 536 sau Công nguyên, đánh dấu sự xuất hiện của màn sương mù che phủ phần lớn Bắc bán cầu và mở ra thời kỳ đen tối nhất lịch sử nhân loại. 

"Đó là khởi đầu của một trong những giai đoạn tồi tệ nhất để sinh tồn" - nhà khảo cổ học kiêm nhà sử học thời trung cổ Michael McCormick tại Trường ĐH Harvard (Mỹ) nhận định với tạp chí Science. Nhóm nghiên cứu của ông cho biết dấu hiệu hồi phục kinh tế chỉ xuất hiện vào năm 640 sau Công nguyên.

Theo cuộc nghiên cứu, lớp sương mù xuất hiện vào năm 536 khiến cả Bắc bán cầu chìm trong bóng tối suốt 18 tháng, cả ngày lẫn đêm. Nhiệt độ vào mùa hè năm 536 giảm xuống còn 1,5-2,5 độ C, mức thấp nhất trong 2.300 năm trở về trước. Người ta vẫn nhìn thấy mặt trời nhưng lượng nhiệt tỏa ra lại rất ít và không đủ để sưởi ấm trái đất, cứ như thể nguồn năng lượng chính khi đó đã bị thay thế bởi mặt trăng. 

Nước Anh vốn lạnh lẽo đã đóng băng hoàn toàn. "Một điềm báo đáng sợ đã diễn ra trong năm này. Mặt trời hiện ra nhưng không thể tỏa sáng trông giống mặt trăng suốt năm. Nó giống hiện tượng nhật thực, các tia sáng mặt trời tỏa ra không rõ và dường như cũng không thể phát ra ánh sáng" - nhà sử học Procopius thời Đế quốc Byzantine mô tả.

Chưa hết, hiện tượng tuyết rơi vào mùa hè ở Trung Quốc, mất mùa tràn lan và nhiều người thiệt mạng khi nạn đói lan rộng từ năm 536-539. Chỉ hai năm sau đó, bệnh dịch hạch đã tấn công vào tiền đồn của Đế quốc La Mã tại TP Pelusium - Ai Cập. Đại dịch nhanh chóng lan sang Đông Âu, xóa sổ một nửa dân số và đẩy nhanh sự sụp đổ của Đế quốc La Mã.

Lời giải trong lõi băng

Mãi đến gần đây, nguồn gốc của làn sương mù huyền bí gieo rắc chết chóc nói trên vẫn còn là bí ẩn. Tới nay, các nhà khoa học xác định núi lửa chính là "thủ phạm". Khi đó, cột tro bụi khổng lồ từ các vụ phun trào núi lửa vào cuối năm 535 và đầu năm 536 (có thể là ở Iceland) đã che mờ mặt trời và dẫn đến sự sụt giảm nhiệt độ đột ngột, từ đó tàn phá nông nghiệp, dẫn đến nạn đói và dịch bệnh lan rộng. 

Bằng chứng về vụ phun trào kinh hoàng này được lưu lại không chỉ trong các lõi băng Nam Cực, các vòng cây ở Greenland mà còn được nhìn thấy trong những tác động của các vụ phun trào núi lửa sau đó. Các phân tích chi tiết lõi băng của sông băng Colle Gnifetti ở biên giới giữa Thụy Sĩ và Ý đã giúp cung cấp thêm thông tin mới về thời kỳ thống khổ này trên trái đất.

Các lõi băng được xem là một nguồn tài nguyên khảo cổ tuyệt vời bởi các tầng băng vĩnh cửu tích tụ dần thông qua lượng tuyết rơi hằng năm. Điều này đồng nghĩa các nhà khảo cổ có thể nghiên cứu tầng băng vĩnh cửu của bất kỳ năm nào để tìm hiểu xem chuyện gì đã diễn ra trong bầu khí quyển thời gian đó. 

Vào năm 536, dấu vết tro bụi và mảnh vỡ bị trộn lẫn trong lớp băng, từ đó hé lộ một vụ phun trào núi lửa khổng lồ. Các lõi băng ở Greenland và Nam Cực cung cấp bằng chứng về vụ phun trào núi lửa khổng lồ khác vào năm 540, không chỉ kéo dài thảm họa mà còn góp phần vào sự suy tàn của nền văn minh Maya. Đến năm 541, đại dịch hạch tràn lan khiến tình hình thêm tồi tệ.

Cuộc nghiên cứu ghi nhận những dấu hiệu thay đổi trong lõi băng vào năm 640 - sự xuất hiện của chì. Ô nhiễm chì hẳn là điều đáng lo ngại nhưng điều đó đồng nghĩa với việc con người ở thời điểm đó đã bắt đầu khai thác quặng chì. Sau đó, ô nhiễm chì đã tăng vọt vào năm 660 và một lần nữa vào năm 695, thời điểm con người đúc đồng xu bạc. Tóm lại, theo các nhà nghiên cứu, một loạt phát hiện này chứng tỏ phải mất gần hai thế kỷ để nền văn minh châu Âu thực sự khôi phục từ các vụ phun trào núi lửa thảm họa năm 536.

Ở thời điểm cuối năm 2018 này, con người sẽ không phải chứng kiến cảnh tượng mặt trời biến mất sau một đêm tỉnh giấc nhưng thế giới lại rất dễ tổn thương và đầy rẫy mối đe dọa. Tuy nhiên, nhân loại cần luôn nhớ về năm 536 được xem là tồi tệ nhất lịch sử. 

Theo NLD