Nhận thức rõ vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác lý luận đối với sự phát triển của Thủ đô nói riêng và của cả nước nói chung, Đảng bộ Hà Nội luôn quan tâm chỉ đạo thực hiện có hiệu quả công tác lý luận, kiện toàn đội ngũ cán bộ làm công tác lý luận của Thành phố. Trên cơ sở phân tích thực tế công tác lý luận chính trị của Thành phố, bài viết đề xuất một số nhiệm vụ và giải pháp nâng cao chất lượng công tác lý luận của Đảng bộ Hà Nội trong thời gian tới.
Công tác lý luận chính trị của Đảng bao gồm nhiều mặt: Nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, giáo dục lý luận chính trị, đấu tranh về lý luận chính trị, xây dựng tổ chức và đội ngũ cán bộ làm công tác lý luận chính trị. Trong đó, nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn là một bộ phận cấu thành quan trọng nhất của công tác lý luận nói chung. Mối quan hệ biện chứng giữa lý luận và nghiên cứu lý luận với thực tiễn và tổng kết thực tiễn thể hiện trên nhiều phương diện trong đời sống xã hội nói chung và đời sống chính trị nói riêng.
Khẳng định vị trí, vai trò và yêu cầu của công tác lý luận trong tình hình mới, Đại hội XIII của Đảng đã nêu rõ: “Nâng tầm tư duy lý luận của Đảng, đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, cung cấp kịp thời cơ sở khoa học cho việc hoạch định đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Tổng kết 40 năm đổi mới để bổ sung, phát triển lý luận của Đảng. Tiếp tục bổ sung, phát triển hệ thống các quan điểm về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam. Củng cố các cơ quan nghiên cứu lý luận chính trị của Đảng và Nhà nước...”
Nghị quyết 15-NQ/TW ngày 05/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 xác định Hà Nội có vị trí, vai trò là “trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trái tim của cả nước; trung tâm lớn về kinh tế, văn hoá, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ và hội nhập quốc tế”, Đảng bộ Hà Nội là đảng bộ lớn nhất cả nước cả về phương diện số lượng đảng viên và tổ chức cơ sở đảng. Thực tiễn phát triển của Thủ đô Hà Nội rất sôi động, phong phú, là sự hiện thực hoá đường lối, chủ trương của Đảng; vừa tiêu biểu, đặc trưng cho sự phát triển của đất nước, vừa bao hàm những yếu tố riêng, đặc thù và những vấn đề lớn đặt ra cần giải quyết về mặt lý luận để hoàn thiện và phát triển đường lối xây dựng Thủ đô và đất nước. Việc tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận của Hà Nội không chỉ phục vụ phát triển Thủ đô, mà còn đóng vai trò đặc biệt quan trọng đến việc hoạch định và hoàn thiện đường lối, chiến lược phát triển đất nước.
Nhận thức rõ vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác lý luận đối với sự phát triển của Thủ đô nói riêng và của cả nước nói chung, Đảng bộ Hà Nội luôn quan tâm kiện toàn đội ngũ cán bộ làm công tác lý luận của Thành phố, chỉ đạo thực hiện có hiệu quả công tác lý luận theo đúng chỉ đạo của Trung ương đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển Thủ đô.
Thực hiện Nghị quyết số 37- NQ/TW, ngày 09/10/2014 của Bộ Chính trị (khóa XI) “về công tác lý luận và định hướng nghiên cứu đến năm 2030” (gọi tắt là Nghị quyết số 37-NQ/TW); Hướng dẫn số 150-HD/BTGTW, ngày 10/4/2015 về việc quán triệt và thực hiện Nghị quyết, Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 159-KH/TU, ngày 29/5/2015 tổ chức quán triệt sâu rộng, thực hiện đồng bộ, có hiệu quả Nghị quyết số 37-NQ/TW trong toàn Đảng bộ đạt kết quả quan trọng trên các mặt công tác.
Nổi bật là, Thành uỷ đã tập trung tổng kết thực tiễn, nghiên cứu xây dựng các luận cứ, luận chứng và đề xuất Trung ương ban hành các chính sách lớn về phát triển Thủ đô, trong đó có Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 15/12/2000 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội trong thời kỳ 2001 - 2010; ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TW ngày 06/01/2012 về phương hướng, nhiệm vụ phát triển thủ đô Hà Nội giai đoạn 2011-2020 và gần đây là Nghị quyết số 15-NQ/TW, ngày 05/5/2022 của Bộ Chính trị (khóa XIII) về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Thành uỷ Hà Nội cũng quan tâm chỉ đạo đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác lý luận góp phần định hướng, làm sáng tỏ các vấn đề lý luận và thực tiễn phục vụ việc thực hiện thắng lợi những nhiệm vụ chính trị đang đặt ra trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa Thủ đô và hội nhập quốc tế. Nghiên cứu, vận dụng lý luận, tổng kết thực tiễn, xây dựng các luận cứ, cơ sở khoa học, xây dựng Báo cáo chính trị các kỳ đại hội Đảng bộ Thành phố nhiệm kỳ 2016 - 2020, 2020 - 2025 nhằm đề ra chủ trương, chính sách phát triển lớn của Thủ đô thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Trung ương Đảng và phù hợp với thực tiễn phát triển Thủ đô. Nghiên cứu vận dụng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong quá trình phát triển Thủ đô. Nghiên cứu về phát triển và bảo vệ Thủ đô trong thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội ở các lĩnh vực: Kinh tế - xã hội, quan hệ sản xuất, đổi mới hệ thống chính trị, văn hóa, đạo đức, con người, quốc phòng - an ninh - đối ngoại, công tác đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, sơ kết đánh giá kết quả thực hiện các chương trình công tác lớn của Thành ủy Hà Nội, xây dựng văn kiện Đại hội Đảng bộ Thành phố.
Nhằm bảo đảm cơ sở khoa học và thực tiễn trong việc xây dựng và hoàn thiện chính sách phát triển Thủ đô; nhất là những mục tiêu, quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp trong các văn kiện Đại hội, Thành uỷ quan tâm chỉ đạo nghiên cứu lý luận trên các lĩnh vực. Nhiệm kỳ 2015-2020, Thành uỷ đã chỉ đạo triển khai Chương trình số 20-CTr/TU, ngày 13/2/2018 về nghiên cứu khoa học trọng điểm thành phố Hà Nội “Những luận cứ khoa học và thực tiễn cho việc đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội XVI Đảng bộ Thành phố, định hướng phát triển Thủ đô giai đoạn 2020 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030”. Cùng với việc tiếp thu tối đa góp ý từ các đại hội đảng bộ cấp trên cơ sở, chỉ đạo, đóng góp của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban cán sự Đảng Chính phủ, Đảng - Đoàn Quốc hội, các bộ, ban, ngành Trung ương và đóng góp của các nhà khoa học, các nhà quản lý, các lão thành cách mạng và đông đảo đóng góp của các tầng lớp Nhân dân Thủ đô; các luận cứ khoa học là kết quả của Chương trình số 20-CTr/TU là cơ sở quan trọng bảo đảm Báo cáo chính trị trình Đảng bộ Thành phố thực sự là sản phẩm kết tinh trí tuệ và ý chí, khát vọng vươn lên của toàn Đảng bộ, chính quyền và các tầng lớp nhân dân Thủ đô quyết tâm xây dựng, phát triển Thủ đô giai đoạn 2020 - 2025 và định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 để Hà Nội ngày càng giàu đẹp, văn minh, hiện đại.
Thực hiện chỉ đạo của Trung ương, Thành uỷ chỉ đạo tiến hành tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm qua trên địa bàn Thủ đô Hà Nội với 08 chuyên đề trên các lĩnh vực lớn, quan trọng của Thủ đô: (1) Bối cảnh thế giới, khu vực và trong nước tác động đến Việt Nam qua 40 năm đổi mới và sự phát triển nhận thức của Đảng ta về đường lối đổi mới; (2) Những vấn đề về chủ nghĩa xã hội và mô hình chủ nghĩa xã hội Việt Nam qua 40 năm đổi mới ở Thủ đô Hà Nội; (3) Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trên địa bàn Thủ đô Hà Nội; (4) Các vấn đề phát triển văn hóa, xã hội và xây dựng con người trên địa bàn Thủ đô Hà Nội; (5) Các vấn đề về quốc phòng, an ninh, đối ngoại của Thủ đô Hà Nội; (6) Các vấn đề xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh của Thủ đô Hà Nội; (7) Đánh giá tổng quát các vấn đề lý luận và thực tiễn qua 40 năm đổi mới, những vấn đề đặt ra ở Thủ đô Hà Nội; (8) Dự báo tình hình mới, đề xuất và kiến nghị quan điểm, định hướng, nội dung giải pháp tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới, xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới trên địa bàn Thủ đô Hà Nội. Việc tổng kết được thực hiện nghiêm túc với sự tham gia của nhiều sở, ngành, quận, huyện, các nhà khoa học và đặc biệt là các cơ quan nghiên cứu lý luận, có chức năng nghiên cứu lý luận của Thủ đô như: Ban Tuyên giáo Thành uỷ, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội; Trường Đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong... Những kết quả của các chuyên đề nghiên cứu tiếp tục khẳng định sự đúng đắn của công cuộc đổi mới, do Đảng khởi xướng và lãnh đạo, cung cấp thêm những luận cứ quan trọng để tiếp tục hoàn thiện đường lối phát triển đất nước; xây dựng Thủ đô văn hiến, văn minh, hiện đại...
Trong thời gian tới, mục tiêu, nhiệm vụ chủ yếu của công tác lý luận của Đảng bộ Hà Nội là: Thúc đẩy mạnh mẽ và đồng bộ trong công tác lý luận góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị từ nay đến năm 2030 và những năm tiếp theo. Đồng thời, củng cố nền tảng tư tưởng của Đảng, phát triển và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình mới. Đưa khoa học và công nghệ trở thành một trong những động lực chính cho phát triển kinh tế - xã hội, góp phần đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa; nâng cao khả năng cạnh tranh của nền kinh tế Thủ đô; góp phần quan trọng trong việc giữ vững và phát huy vai trò của Hà Nội là trung tâm chính trị, hành chính, văn hóa, kinh tế, khoa học, công nghệ của khu vực phát triển kinh tế trọng điểm phía Bắc, từng bước khẳng định vai trò là một trung tâm quan trọng của khu vực. Tập trung xây dựng luận cứ khoa học cho phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô, khoa học xã hội và nhân văn, khoa học quản lý cần đi sâu nghiên cứu giải quyết những vấn đề bức xúc. Ứng dụng khoa học và công nghệ như công cụ hiệu quả trong hiện đại hóa và cải cách bộ máy hành chính, nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan chính quyền trên Thành phố. Để đáp ứng yêu cầu, mục tiêu đó, công tác lý luận của Hà Nội cần được quan tâm, chỉ đạo thực hiện tốt một số nội dung sau:
Một là, đẩy mạnh nghiên cứu lý luận phục vụ xây dựng các luận cứ khoa học và thực tiễn cho các nghị quyết, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án trọng điểm của Thành phố. Nghiên cứu và ứng dụng công nghệ quản lý tiên tiến vào xây dựng, hoàn thiện, đổi mới các cơ chế, chính sách đặc thù của Thủ đô. Các vấn đề liên quan đến nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của cấp ủy đảng các cấp; đổi mới, hoàn thiện và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý hành chính, quản lý kinh tế, hoạt động của hệ thống chính trị từ cơ sở đến thành phố; xây dựng chính quyền các cấp trong sạch, vững mạnh, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá Thủ đô trong điều kiện vận hành nền kinh tế theo cơ chế thị trường đầy đủ định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế sâu, rộng.
Hai là, nghiên cứu các giải pháp, cơ chế, mô hình đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển văn hoá - xã hội, giáo dục - đào tạo, thể thao, chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ cộng đồng; xây dựng con người Hà Nội; giải pháp đẩy mạnh xoá đói, giảm nghèo, gắn phát triển kinh tế với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội trong từng bước phát triển, khắc phục mặt trái của đô thị hoá nhanh và kinh tế thị trường.
Ba là, nghiên cứu lý luận phục vụ công tác quốc phòng, an ninh nhằm bảo vệ Tổ quốc, giữ vững và tăng cường ổn định chính trị, đánh thắng âm mưu và thủ đoạn “diễn biến hoà bình” của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động. Nghiên cứu các luận cứ và giải pháp gắn phát triển kinh tế - xã hội với nhiệm vụ củng cố quốc phòng - an ninh, xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc, giữ vững ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội. Các giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về quốc phòng và an ninh chính trị. Nghiên cứu, ứng dụng các sáng chế, cải tiến trang thiết bị, khí tài đáp ứng khả năng phòng thủ và chiến đấu trong thời kỳ mới.
Bốn là, tăng cường đấu tranh chống các quan điểm sai trái, thù địch làm thất bại âm mưu “Diễn biến hòa bình”, thực hiện đa nguyên chính trị, hình thành lực lượng đối lập, gây bạo loạn, lật đổ của các thế lực thù địch; bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Nghiên cứu, đề xuất những mô hình, giải pháp bảo tồn, khai thác, phát huy những giá trị truyền thống về lịch sử, văn hoá Thăng Long - Hà Nội...
Năm là , để Hà Nội xứng đáng với vai trò trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia trong thời kỳ mới, thực tiễn phát triển Thủ đô, nghiên cứu tổ chức lực lượng nghiên cứu lý luận bảo đảm sự chỉ đạo tập trung, thống nhất của Thành uỷ, tham mưu và triển khai các nội dung nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, xây dựng các cơ chế, chính sách phù hợp, bảo đảm hiệu quả và khả thi. Quan tâm xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác lý luận của Thủ đô đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao.